Bilim ve Medeniyet – Kültür – Toplum Evrim- Yaratilis- Dinler- Ateizm- Deizm
Hücre Bir Fabrika Degildir, Ondan Çok Daha Fazlasidir
Oxford biyologu Denis Noble’ın yaşam sistemlerini tanımlamak için makine veya bilgisayar metaforlarını tercih etmemesine değindiğim bir konuyu son zamanlarda ele aldım. Noble’ın haklı olduğunu düşünüyorum; çünkü yaşamın bilgisayar veya makine gibi olduğu birçok yönü yoktur. Bununla birlikte,
Noble’ın yaşamı ve bilgisayarları veya makineleri karşılaştırmanın tamamen uygun olmadığını veya biyolojide bulduğumuz her şeye tamamen ilgisiz olduğunu söylediğini düşünmüyorum. Daha çok, onun yaşamın sadece bir bilgisayar veya makine olduğu fikrinden çok daha ilginç ve harika olduğunu söylediğini düşünüyorum. Eğer söylemek istediği şey bu idiyse, o zaman benbu görüşelim tamamen katılıyorum.
Yeni yayınlanan Aeon makalesi ( AEON bir online bilim dergisidir) “Hücre bir fabrika değil” başlığıyla, benzer bir görüşü benimsemektedir: hücre sadece bir fabrika değil, aslında hayal ettiğimiz herhangi bir fabrikadan çok daha karmaşık, bilgi dolu ve iletişimseldir.
Klasik Metafor ( Klasik Mecazi Anlatım)
Makale öncelikle hücreye klasik yaklasimi aciklamaktadir ;
Biyoloji ders kitapları, insanlardan amip’lere kadar çeşitli organizmalardan oluşan her ökaryotik hücrenin, çekirdek adı verilen bir yapı içinde bir kontrol merkezi içerdiğini söylemektedir. Çekirdek içinde bulunan genler, hücrenin işlev görmesi için gerekli olan “bilgiyi” taşır, Ve çekirdek, sıvı jelimsi bir madde olan sitoplazmada bulunur. Sitoplazma, hücrenin “küçük organlar” olarak adlandırılan hücresel organelleri içerir; ve bu organeller, genler tarafından sağlanan talimatlar doğrultusunda belirli görevleri yerine getirdiği bilinmektedir.
Kısacası, ders kitapları, genlerin günlük işleri yapan vücut proteinlerinin üretimi için talimatlar verdiği bir hücresel ‘montaj hattı’ resmi çizer. Hücrenin sitoplazması ve organellerinin, genlerden gelen ‘talimatlar’ doğrultusunda molekülleri ‘üretme’, ‘paketleme’ ve ‘nakliye etme’ işini yapması, işçi sınıfının emekçilerini yönlendiren yöneticilerin sosyal hiyerarşisini ürkütücü bir şekilde çağrıştırmaktadır.
Makale hücreyi bu görüşle desteklemese de, hücrenin çekirdeğinde protein üretimi için hayati önem taşıyan bilgilerin bulunduğunu söylemek kesinlikle yanlış değildir. Gerçekten de, makalenin ilerleyen bölümlerinde şöyle denmektedir ;
‘‘Hücre bir fabrika’ metaforu şüphesiz hücre biyolojisinin yolculuğunu yönlendirmede yararlı olmuştur. Bütün bunlarla tamamen aynı fikirdeyim. Ancak dikkat çekmek istediğim şey, diğer metaforların eksikliğidir. Hiçbir metafor mükemmel olmadığı için, belirli yönleri açıklayan her birini kullanmalıyız. Ne yazık ki, ders kitaplarında yaygın olarak bulunan merkezi ve hiyerarşik metafor, hücrenin iç işleyişleri için genellikle tek olanıdır.
Eger hücre icin bir fabrika benzetmesi ideal bir fikir yürütme degilse o halde icerideki islemleri tanımlamak icin nasıl mecazlar kullanmalıyız ?;
Bilgi Heryerde
Yazarın metaforu eleştirdiği nokta, bilginin sadece bir kaynaktan – yalnızca çekirdekten – geldiği “üstten aşağı kontrol” fikridir. Bunun yerine, bilginin “hücre boyunca mevcut olduğunu” ve fabrika-metaforunun ima ettiğinden çok daha yaygın ve önemli olduğunu savunuyor;
Biyolojideki birçok araştırma, ‘kontrol’ ve ‘bilgi’nin ‘tepe’de sınırlı olmadığını, ancak hücre boyunca mevcut olduğunu öne sürüyor. Hücresel organeller sadece lineer( doğrusal) bir ‘montaj hattı’ oluşturmaz, aynı zamanda birbirleriyle karmaşık şekillerde etkileşirler. Hücre, ‘fabrika’ metaforunun bizi inandırmaya çalıştığı ekonomik olarak önemli ‘üretim’ işine takıntılı değildir. Bunun yerine, hücrenin yaptığı işlerin büyük bir kısmı, kendini sürdürme ve diğer hücrelere ‘bakım’ sağlama olarak düşünülebilir.
Tabii ki çekirdekte bilgi var ve bu bilgi proteinlerin üretimini yönlendiriyor. Ancak hücredeki bu diğer tüm bilgi nerede? İşte makalede sunulanlar;
Tabii ki, çekirdek bazı kalıtsal katkılarda bulunur ve bunu çok detaylı bir şekilde anlıyoruz. Ancak çekirdek, kalıtsal materyalin sadece küçük bir alt kümesidir. Eğer yumurta hücresinde kalıtsal bilgiyi dahi aramazsak – eğer bu bilgiyi asla kalıtsal olarak tanımlamazsak – biyolojik mirasın sadece çekirdekle sınırlı olduğu fikrini sürdüreceğiz. … Örneğin, embriyonun tek bir hücreden nasıl geliştiğini inceleyen gelişim biyologları, yumurta hücresinin sitoplazmasındaki çeşitli moleküllerin uzamsal düzeninin, büyüyen organizmanın baş ve kuyruk kısmının nerede olacağını, ön tarafın arka taraftan nasıl farklı şekilde gelişeceğini ve benzerlerini belirlemeye yardımcı olduğunu göstermiştir. Yumurta hücresinin sitoplazması sadece çekirdeği ‘beslemekle’ kalmaz, aynı zamanda nesillerden aktarılan kodlanmış bilgiyi içerir.
Bu nedenle, yumurta hücresinin yapısı kendisi önemli miktarda biyolojik bilgi içerir – bu konuda uzun süredir bir şeyler söyleyen kimliği belirlemek yanlılarıyız.
Ortak Kodlar
Şimdi gördüğümüz gibi, organizma için hayati olan DNA dışında bilgi ve kodlar bulunmaktadır. Bilim yazarı Charudatta Navare tarafından kaleme alınan Aeon makalesi, bu bilgi ve kodların uzun bir süre bulunmasının nedeninin, biyologların onları aramadıklarını belirtiyor.
Marcello Barbieri’nin 2009 tarihli “The Organic Codes” adlı kitabında, genetik kodun çekirdekteki keşfinden önceki varsayımlardan bahseder. Genlerde kodlanmış bilginin proteinlerin yapımını yönlendirdiği fikri önceliklidir. Ve ancak bu tahminin ardından DNA’nın deneysel olarak keşfedilip ‘genetik kod’ olarak kavramsallaştırıldığını belirtir.
Barbieri bu keşfi kendi kendini gerçekleştiren bir kehanet olarak adlandırır. Bilim insanları hücrenin sitoplazmasında benzer ‘kodlar’ hakkında hiçbir varsayım yapmadıkları için, onları aramak konusunda o kadar istekli değillerdir. Bize, genlerin protein yapmak için mavi baskılar içerdiği söylenir. Ancak genler, protein yapmak için gereken tüm bilgileri içermezler. Sadece tek boyutlu bir protein zincirini belirtirler; proteinlerin işlevleri için hayati öneme sahip olan üç boyutlu yapıları da hücresel çevre tarafından belirlenir. Dahası, proteinlerin davranışları da sitoplazmadaki konumlarına bağlı olarak değişir. Genetik ‘bilgi’, kendi başına, hücrenin işlev görmesi için hiçbir şekilde yeterli değildir.
Yine, bu, Denis Noble ve birçok diğer biyologun – kimlik belirleme topluluğundaki biyologlar da dahil olmak üzere – söyledikleriyle çok tutarlıdır: biyolojiye baktıkça, bilgi ve kontrol kaynakları buluruz. Aeon makalesine göre, hücreler birbirleriyle iletişim halinde olan organeller ve bileşenlerle doludur.
Sitoplazmadaki organellerin birbirleriyle nasıl etkileşimde bulunduğunu inceleyen biyologlardan gelen daha fazla bilgi, lineer ‘montaj hattı’nın (kitaplarda oluşturulan) organellerin sitoplazmadaki birçok işlevini veya birbirleriyle ‘konuşma’ ve birbirlerinin davranışlarını etkileme şekillerini hiçbir şekilde yakalamadığını gösteriyor. Hücresel organeller arasındaki ince etkileşim, aslında, merkezi bir fabrikanın dayatıcı, yukarıdan aşağıya düzen anlayışına doğrudan bir meydan okuma olarak durmaktadır. ‘Fabrika’daki ‘bölümler’, ‘merkez ofis’e bilgi vermeden birbirleriyle iletişim kuruyor gibi görünmektedir.
Gördüğümüz tablo, bilgi, iletişim, koordinasyon ve etkileşimli işbirliğinin hücresel faaliyeti domine ettiği bir tablodur. Bu, hücreye tasarım temelli bir bakış açısına sahip olanlar için memnuniyet verici bir kabul olarak görülüyor.
Daha İyi Benzetmeler ?
Eğer hücre, kontrol merkezi çekirdek olan bir fabrika olarak en iyi tanımlanamıyorsa, kullanılabilecek daha iyi metaforlar var mı? Makaleye göre, evet var;
Bir alternatif metafor olarak, hücre çekirdeği için önerim, ‘işbirlikçi bir defter’ olabilir. Hücre bu defteri tutar ve tüm hücre bileşenleri, faaliyetlerini takip etmek ve hücreyi sürdürmeye yardımcı olmak için onu kullanır. Hücre defterde ‘yazı’ yazar, ‘kenar boşluklarına’ yazar ve kendi notlarına ‘başvurur’. Hücresel organeller birbirlerinin ihtiyaçlarını hisseder ve birbirlerine ‘bakım’ yaparlar. ‘Fabrika’ metaforu, kontrolü ve bilgiyi çekirdeğe atfederken, ‘çekirdek olarak işbirlikçi bir defter’ metaforu hücrenin ajansını gösterir. Fabrika metaforu, hücreyi ‘üretim’le obsesif bir şekilde gösterirken, alternatif metaforlar hücresel bileşenler arasındaki karşılıklı yardımı ve hücreyi sürdürme emeğini vurgulayabilir.
Makale, pozisyonunu desteklemek için birçok kanıtı ortaya koyuyor. Ancak bazı dil kullanımlarından, eğer kendi ideolojik gündemi olduğundan şüphelenmeye başlıyorsanız, tamamen yanlış değilsiniz.
Yeni Metaforlar Buyuyen Bilgiyi Yansitiyor
Aeon’daki bu makale, Denis Noble’ın son zamanlarda Nature’da yayımlanan yazısını tamamlıyor ve 21. yüzyıl biyolojisinde artan bir tema olduğuna inandığım şeyi pekiştiriyor: hücreye dair klasik benzetmelerden uzaklaşıyoruz. Bu, hücrenin bir bilgisayar, bir makine veya bir fabrika olarak klasik benzetmelerden ayrılmadığı anlamına gelmez. Elbette öyle! Hücre sadece bir “fabrika” olmayabilir, ancak kesinlikle üretim yapar. Bulduğumuz şey, bilgi ve diğer düzenleme ve kontrol yönlerinin hücrelerin bilgisayarlar, makineler veya fabrikalar kadar karmaşık olmadığını göstermesidir.
Hayat, insanların henüz hayal etmediği bir teknoloji türünü içermektedir. Dolayısıyla bazı biyologlar, yaşamı klasik makine, bilgisayar veya fabrika odaklı metaforlarla eleştirdiğinde, bu, yaşamın insan teknolojisinde gördüğümüz karmaşık özelliklere sahip olmamasından kaynaklanmaz. Bunun nedeni, insan teknolojisinin canlı sistemlerde keşfettiğimiz karmaşık organizasyonun tam kapsamını yakalamamasıdır.
İdeoloji bir yana, makalenin hücrenin bilgiyle dolup taştığı ve nükleus içindeki bilginin sadece birçok önemli kaynaklardan biri olduğu noktası, zekice bir tasarım bakış açısıyla tamamen uyumludur. Aslında, ID biyolojik sistemler içinde daha derin seviyelerde bilgi, düzenleme ve kontrolü öngörüyor ve bekliyor.
Hücre çekirdeğini “işbirlikçi bir defter” olarak görmek, düzeni korumak ve bir amaca doğru hareket etmek için kayıtların tutulduğunu ima eder. Bu etkileyici metaforlar, ID düşünürleri olarak bizi cesaretlendirmelidir. Sonuçta, düzeni korumak ve bir hedefe ulaşmak amacıyla çok bileşenli kayıtları sürdüren işbirliğine dayalı etkileşimli sistemler, insan toplumlarında bilinir. Her şehir, ülke, şirket, kilise, kolej – bunlar sadece “c” harfiyle başlayan birkaçıdır – kendi planına veya vizyonuna göre hareket eden böyle bir sistemdir. Deneyimlerimize göre, bu tür varlıklar her zaman, tahmin ettiğiniz gibi – zekice tasarım tarafından meydana gelir.
